.jpg)
VỀ SÔNG YÊN BẮT CÁ MÒI
Truyền thuyết xưa kể rằng cá mòi sông Yên là hóa thân của chim ngói
Vào mùa thu,từng đàn chim ngói bay về phía biển khơi, ngụp lặn thỏa thuê rồi hóa thành cá mòi. Đến mùa xuân, từng đàn cá mòi nơi cửa biển sông Hàn tìm về sông Yên, ngược dòng sông rong chơi trong tiết trời sang xuân. Truyền thuyết chim ngói hóa cá mòi để lại minh chứng là cả hai đều có cái mề giống nhau.
Cá mòi sông Yên là phẩm vật trời cho người dân khu vực La Châu và An Trạch từ bao đời nay. Cá sống ở vùng nước lợ cuối dòng sông Yên, nơi đổ ra sông Cẩm Lệ và cửa sông Hàn. Ra Giêng là mùa sinh sản của loài cá này. Những con cá mòi bơi thành đàn, ngược dòng sông lên vùng nước ngọt hướng lên phía thượng nguồn để đẻ trứng. Chúng chọn nơi có dòng nước chảy, xoáy mạnh để đẻ trứng, thường là khu vực giữa sông.
Ra Giêng, buổi chiều tầm 3 giờ dòng Yên xôn xao lắm. Nhìn mấy chiếc ghe của ngư dân ven sông làm náo động một khúc sông với tay lưới được buông ra rất vui mắt. Mỗi lần kéo lưới như thế cũng được 5-10 con cá mòi .
Cá mòi mà chiên giòn, ăn với cơm nóng, nhai nghe rùm rụm trong răng, giữ kín chặt cái hàm răng vẫn thoát ra âm thanh của xương kêu giòn tan. Nếu mà chấm mắm rin với ớt tỏi thì ăn nghe nhức răng luôn. Ngon hết chỗ nói.
Ai đã đặt tên sông là sông Yên?
Câu chuyện tưởng chừng để ngỏ không tìm ra câu trả lời.
Sông Yên là chi lưu của dòng Vu Gia, chảy vòng qua phía bắc huyện Đại Lộc, rồi đổ về ba xã: Điện Hồng - Hòa Khương - Hòa Tiến. Tại đây, một nhánh về Hòa Tiến qua làng An trạch. Ngày xưa, tổ tiên ông bà ta ra đi mang theo tên làng tên đất nơi chôn nhau cắt rốn để đặt cho những miền quê mới đến khai phá, lập làng, định cư lâu dài. Tên làng An Trạch khởi nguyên từ tiền nhân họ Đặng từ làng An Lương, thuộc tổng Lãng Điền, phủ Triều Châu, tỉnh Nghệ An gần 450 năm trước vào lập làng bên sông nhưng giữ chữ An để con cháu sau này nhớ về làng cũ An Lương của tộc Đặng. Làng An Lương nay thuộc xã Lạng Sơn, huyện Anh Sơn, tỉnh Nghệ An.
Làng An Trạch có căn cước là vậy đó! Trạch là sông, Yên là An. Sau này, người ta gọi tên một dòng sông chảy qua làng An Trạch với hai tiếng thân thương "sông Yên" đến tận bây giờ.
Mùa này,có ai về sông Yên xem bắt cá mòi không?
TS. Bác sĩ Lê Văn Nho
Trường Đại học Kỹ thuật Y Dược Đà Nẵng
